- Γρηγόριος ο Νύσσης
- (Καισάρεια 336; – Νύσσα 394).Άγιος της χριστιανικής Εκκλησίας, από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου και επίσκοπος Νύσσης. Εκτός της θεολογικής και γενικά της χριστιανικής παιδείας, ο Γ. απέκτησε γενική παιδεία και μελέτησε ιδιαίτερα τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Ανήκει στους λεγόμενους νεοπλατωνικούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς και στη σειρά των Καππαδοκών, που αποτέλεσαν τον σπουδαιότερο παράγοντα για την ανάπτυξη της χριστιανικής διδασκαλίας σε φιλοσοφική βάση. Τα έργα του Μέγας κατηχητικός λόγος και Περί ψυχής και Αναστάσεως,αποτελούν την καλύτερη έκφραση αυτής της προσπάθειάς του.
Η συμβολή του υπήρξε μεγάλη και στον αγώνα κατά των αιρετικών. Έλαβε μέρος στην καταδίκη των Πνευματομάχων (Σύνοδος Αντιοχείας, 379) και είχε πρωτεύοντα ρόλο στη B’ Οικουμενική Σύνοδο (Κωνσταντινούπολη, 381). Τα έργα του κατά του Ευνομίου, του Απολλιναρίου, των Πνευματομάχων και των Μανιχαίων αποτελούν προϊόν της πολεμικής αντιαιρετικής δράσης του. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται και πολλά άλλα δογματικά, εξηγητικά και πρακτικής φύσης έργα, με τα οποία θεμελίωσε τη χριστιανική πίστη και βοήθησε στην ανάπτυξη του πνευματικού βίου των χριστιανών.
Παρότι ήταν έγγαμος, προήγαγε «διά του λόγου και της γραφίδος» (Περί Παρθενίας)τον μοναχικό και παρθενικό γενικά βίο και αναδείχθηκε θεμελιωτής του ανατολικού μυστικισμού, ασκώντας τεράστια επίδραση στη Δύση. Αν και υστερούσε από τον αδελφό του Μεγάλο Βασίλειο ως προς την πρακτικότητα και από τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό ως προς τη θεολογική κατάρτιση, ξεπέρασε και τους δύο κατά τη λογική θεμελίωση του δόγματος και γενικά κατά το φιλοσοφικό πνεύμα. Η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος (431) τον ονόμασε άνδρα μετά τον αδελφόν δεύτερον και η Z’Οικουμενική Σύνοδος Πατέρα Πατέρων. Η Εκκλησία τον έχει ανακηρύξει άγιο και τιμά τη μνήμη του στις 10 Ιανουαρίου.
Ο Γρηγόριος ο Νύσσης, σε μικρογραφία του 9ου αι. (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι).
Dictionary of Greek. 2013.